Streszczenia i opracowania lektur szkolnych klp klp.pl
„Tragifarsa kołtuńska” to podtytuł, jaki Zapolska nadała swojemu dziełu. Czym zatem jest kołtun? W „Słowniku literatury polskiej” czytamy:
„«Kołtun» jest mieszanką tępoty, sprytu i cynizmu. (…) Kołtuni uważają swój sposób życia za jedynie właściwy, choć polega on na świadomym krzywdzeniu innych ludzi”.


A czym w takim razie jest farsa? Odpowiedź możemy odnaleźć w „Słowniku terminów literackich”:
Farsa – odmiana komedii obejmująca utwory sceniczne o błahych konfliktach, posługujące się środkami komizmu sytuacyjnego, błazeńskimi przejaskrawieniami, efektami groteski i karykatury. W odróżnieniu od innych typów komedii farsa opiera się całkowicie na dynamicznej akcji (...)”.
Tragifarsą natomiast określa się te farsy o ponurej, smutnej i nostalgicznej wymowie. Jej głównym zadaniem, obok bawienia odbiorcy, jest zmuszenie go do przemyśleń, refleksji.

W utworze Zapolskiej odnajdziemy wiele elementów komizmu i groteski. Prym wiedzie tu przede wszystkim komizm postaci. Aniela Dulska swoim wyglądem, „mądrością”, wypowiedziami i zachowaniem potrafi wywołać salwy śmiechu. Do tego dochodzą przezabawne dialogi pomiędzy poszczególnymi bohaterami, konflikty, nieoczekiwane zwroty akcji. Wszystko to wywołuje uśmiech na twarzy czytelnika i widza, lecz jest on ewidentnie podszyty głębszym przesłaniem. Refleksja płynąca z dzieła Zapolskiej jest bardzo negatywna. Ostatecznie odbiorca nie czuje się rozbawiony, lecz przerażony i zaniepokojony tym, co wydarzyło się w domu Dulskich.

Tomasz Weiss we wstępie do jednego z wydań utworu napisał:
„«Moralność pani Dulskiej» spełnia wszystkie wymagania stawiane nowemu typowi dramatu. Sytuacje sceniczne i indywidualności bohaterów, wreszcie sam konflikt dramatyczny sięgają jednym biegunem tragedii, drugim komedii. Sens sztuki jest niewątpliwie pesymistyczny Pesymizm ten dotyczy jednak nie tylko wniosków wynikających z analizy typu moralności reprezentowanej przez panią Dulską i jej rodzinę. Pesymizm zawiera się także w samej koncepcji życia, w tej jego dwubiegunowości, w fakcie, że komedia graniczy z tragedią, dramat z farsą”.


Utwór stanowi próbę policzenia się autorki ze zjawiskiem „kołtuństwa”. Jej naczelnym zadaniem stało się możliwie jak najbardziej jaskrawo przedstawić Dulską, aby ją napiętnować i zmusić niejako odbiorców do tego samego. Autorka doskonale zdawała sobie jednak sprawę, że nie ma szans z „kołtuństwem”, które dzięki jej dziełu przybrało nową nazwę – „dulszczyzna”. Jadwiga Czachowska w pracy „Literatura polska w okresie realizmu i naturalizmu” (pod redakcją Janiny Kulczyckiej-Saloni, Henryka Markiewicza i Zbigniewa Żabickiego)pisze:
„Przeprowadzając kompromitację kołtuństwa Dulskich, demaskując obłudę postaci tytułowej w zestawieniu z jej postępowaniem, pisarka podkreśla typowość przedstawionych zjawisk, świadczących o kryzysie moralności mieszczańskiej. Wydźwięk utworu, w którym nie ma żadnej postaci pozytywnej, jest pesymistyczny: ani pozornie zbuntowany Zbyszko, ani słabowita Mela nie są zdolni do przeciwstawienia się swemu środowisku. (...) Nie ma żadnej nadziei na zlikwidowanie dulszczyzny”.




Polecasz ten artykuł?TAK NIEUdostępnij






  Dowiedz się więcej
1  Moralność pani Dulskiej - streszczenie
2  Charakterystyka Anieli Dulskiej
3  Charakterystyka rodziny Dulskich